Бас ғылыми қызметкер, профессор А.Г. Косиченконың Мәскеуге XXIII Халықаралық Рождестволық білім беру оқуларына (21-23 қаңтар, 2015 ж.) қатысу үшін барған
ғылыми іс-сапары туралы есебі.

Халықаралық Рождестволық оқулары Мәскеуде жыл сайын үнемі өткізіледі. 2015 жылы Оқулар ерекше мазмұнды болды, 10 000 нан астам адам қатысып, Оқулардың 18 жұмыс бағыттары бойынша 120-ға жуық баяндама ұсынылды.

Профессор Косиченко А.Г. киелі теңапостолды Кирилл және Мефодий атындағы Жалпышіркеулік аспирантура мен докторантурасында өткен «Христиандық құндылықтар қазіргі халықаралық қатынастардың факторы ретінде» атты дөңгелек үстелде Оқулардың «Дәстүр. Диалог. Сыртқы байланыстар» бағыты аясында «Қазіргі заманда сын-тегеуріндер деңгейін азайтудағы христиандықтың оң мүмкіндіктері» тақырыбында баяндама жасады. Баяндаманың орталық мәселелерінің қатарында христиандықтың қазіргі әлем өмірінің әр түрлі саласындағы үлкен мүмкіншіліктерін жүзеге асыру болды. Баяндамаға жұртшылық үлкен қызығушылық танытып, оның тұжырымдамалары бойынша мазмұнды пікір-талас орын алды.

Жалпы дөңгелек үстел қатысушылары христиандық құндылықтар мен адам құқықтарының ара-қатынасы, бүкіләлемдік этикалық кризистен шығу жолдары, қазіргі заман сын-тегеуріндеріне қарсы тұрудағы христиан дінінің рөлі, Париждегі тарактілер, орыс әлемінің құндылықтары сынды тақырыптар аясында сөз қозғады. Кездесуге қатысушылардың бірқатары бұл дөңгелек үстелдің әлемдік қауымдастықты дамытудағы христиандық бағдарлардың орны мен мәнін талқылайтын тұрақты әрекетті сараптық алаңға айналатынына үмітін білдірді. Оқулардың қорытынды отырысында дөңгелек үстелдің жұмысы ең қызық өткендердің біреуі ретінде ерекше аталған болатын.

Іс-сапар барысында Косиченко А.Г. Мәскеулік патриархаттың сыртқы шіркеулік байланыстары бөлімінің қызметкерлерімен және РҒА Философия институтындағы әріптестерімен бірқатар кездесулер өткізді.

2015 жылдың 1 науырызынан 25 сәуірі аралығында А.К. Назарбетова Берлин қаласында (ГФР) шетел тағылымдамадан өтті.

Шетелдік ғылыми тағылымдама Гумбольдт атындағы Берлин университетінің Ортаазиялық департаментінде 2015 жылдың 1 науырызынан 25 сәуірі аралығында өтті.

Гумбольдт университетіндегі тағылымдама Азия және Африка ілімдері институтының Ортаазиялық департаментіне барудан басталды. Бұл департамент Орталық Азия бойынша мамандарды дайындаумен айналысады, ол жақта міндетті түрде аумақтың екі тілін, соның ішінде қазақ тілін де үйренеді. Zentralasien-Seminar да арнайы Қазақстан және қазақ тілі кафедрасы бар, ол ГФР-дағы Қазақстан Республикасы елшілігі тарапынан қаржыландырылады.

Ғылыми тағылымдаманың өзі шетелдік ғылыми кеңесші Беата Эшмент жетекшілігімен өтті.

Негізгі зерттеу жұмысы Берлиннің Мемлекеттік кітапханасында (Staatsbibliothek zu Berlin) және Гумбольдт университетінің академиялық кітапханасында өтті. Кітапханалардағы жұмыс ғылыми жұмысты диссертациялық зерттеу тақырыбы бойынша неміс тіліндегі жаңа шетелдік әдебиетпен толықтыруға бағытталған еді.

PhD докторантура бағдарламасы бойынша тағылымдама барысында 3 мақала жазылды, олардың біреуі «Medienpolitik in Kasachstan: Trends und Herausforderungen» тақырыбында Scopus деректер қорындағы нөлден жоғары импакт-факторы бар «Osteuropa» неміс журналына жіберілді.
Сондай-ақ тәжірибелі журналист, «Шекарасыз тілшілер» ұйымының сарапшысы Джемма Пёрцгенмен интервью өткізіліп, одан германиялық масс-медиа, журналистерінің жұмысы және барлық елдердегі сөз еркіндігінің дәрежесін айқындайтын «Шекарасыз тілшілер» ұйымының іс-әрекеті жөнінде құнды ақпарат алынды.

Сонымен қатар Назарбетова А.К. 2015 жылдың 25 науырызында Кёльн қаласында өткен және Роже Блум авторының «Lautsprecher und Widersprecher» (Рупорлар мен мінегіштер) кітабын талқылауға арналған «Медиажүйелер: әлемді түсіндірудің жолы» (Mediensysteme: Der Schlüssel zur Welterklärung) тақырыбындағы пікір-талас алаңына қатысты.

Сыртқы саясаттың германиялық қоғамдастығы басып шығарған «Aussenpolitik mit Autokratien» (Автократиялармен сыртқы саясат) кітабының тұсаукесері мен талқылауына қатысу да пайдалы әрі қызықты болды. Тұсаукесер 2015 жылдың 16 сәуірінде Берлин қаласында өтті. Іс-шара барысында сарапшылар мен ғалымдар Германияның өздері авторитарлық режимдерге жатқызатын Қытай, Ресей, Сирия және т.б. елдермен сыртқы-саяси қарым-қатынастары талқыланды.

Сонымен қатар Назарбетова А. К. EXPO-2017 талқылауға арналған кездесуге, Германия Федеративті Республикасындағы Қазақстан Республикасы елшілігі ұйымдастырған Науырыз мерекесін тойлауға арналған іс-шараларға да қатысты.

2015 жылдың 25 мамыры мен 25 шілдесі аралығында Философия бөлімінің ғылыми қызметкері Кокушева Ә.А. Гумбольдт университетінің Ортаазиялық департаментінде (Германия, Берлин) ғылыми-зерттеу тағылымдамасын іске асырды.

2015 жылдың 25 мамыры мен 25 шілдесі аралығында Философия бөлімінің ғылыми қызметкері Кокушева Ә.А. Гумбольдт университетінің Ортаазиялық департаментінде (Германия, Берлин) ғылыми-зерттеу тағылымдамасын іске асырды. Гумбольдт университеті түрлі салалардағы мамандар мен кадрларды даярлайтын жетекші оқу орны болып табылады. Солардың ішінен Ортаазиялық департаментті бөліп көрсетуге болады. Оның қызметі Ортаазиялық мемлекеттердің әлеуметтік-мәдени және экономикалық-саяси кеңістігінің ерекшеліктерін зерттеуге ғана емес, сонымен қатар осы елдермен халықаралық әріптестік орнатуға бағытталған. Аталмыш халықаралық әріптестіктің шеңберінде Кокушева А.А. «Гумбольдт университетінің ашық есіктері» іс-шарасына, нақтығырақ айтқанда, шетел тыңдармандарына арналған қазақ тілінің ашық сабағына қатысты.

Ғылыми тағылымдаманың өзі шетелдік ғылыми жетекші доктор Беате Эшменттің кеңесімен жолдамаланды. Екі ай ішінде материалдарды жинау және оларды өңдеу бойынша үлкен жұмыс атқарылды. Оған қоса диссертация тақырыбы бойынша онлайн-сауалнама жүргізіліп, олардың респонденттері ретінде Берлин қаласындағы жоғары оқу орындардың әлеуметтік-гуманитарлық саладағы студенттер іріктеліп алынды.

Кокушева А.А. «Батыс Еуропа жастарының әлеуметтік-саяси белсенділігі, саяси әрекеттері» атты семинарлар мен түрлі Workshopтарға қатысты. Сонымен қатар Гумбольдт университетінің PhD докторанттары атануға үміткерлердің Research proposal жұмыстарын талқылауға қатысты.

2015 жылдың 4-10 маусым аралығында ҚР БҒМ Философия, саясаттану және дінтану институтының дінтану бөлімінің басшысы Б.M. Сатершинов Түркияның бірнеше жоғары оқу орындары мен ғылыми-зерттеу орталықтарында шетелдік іссапар болды.

2015 жылдың 4-10 маусым аралығында ҚР БҒМ Философия, саясаттану және дінтану институтының дінтану бөлімінің басшысы Б.M. Сатершинов Түркияның бірнеше жоғары оқу орындары мен ғылыми-зерттеу орталықтарында шетелдік іссапар болды. Сапар мақсаты – дінтану және исламтану саласында шетелдік ғылыми мекемелермен ғылыми және оқыту байланысын орнату.

2015 жылдың 4-6 маусым аралығында Б.M. Сатершинов Алания қаласында «XXVI Uluslararasi KIBATEK Edebiyat soleni» атты форумға қатысты. 7 маусым күні, халықаралық ғылыми зерттеулер тәжірибені және Қазақстан әлеуметтік-мәдени аксиологиялық болмысы зерттеу әрі практикалық қолдану мақсатында Мәулана университетіне (Кония қ. – ұлы сопы Руми отаны) барып қайтты, ол жерде ғылыми байланыстар бөлімінің бастығы Мехмет Карадавимен кездесті.

2015 жылдың 8-9 маусым аралығында Б.M. Сатершинов Ыстамбұлда Стамбул университетінің профессорлары Х. Тюфекчиоглу (заң факультетінің деканы) және Ф. Гедикли (философия кафедрасының меңгерушісі) мырзалармен кездесті. Кездесу барысында ҚР БҒМ Философия, саясаттану және дінтану институты мен Ыстамбұл университетінің арасындағы байланыстарды жалғастыру және нығайту ниеттер расталды.

Фатих университетінің (Ыстамбұл қ.) дінтану факультетінің деканы профессор Мұхит Мертпен кездесу барысында «дінтану» және «исламтану» пәндерді оқытуда кездесетін ортақ ақаулықтар анықталды. Дінтану факультетінің профессор-оқытушылар құрамымен жұмыс байланыстар орнатылды.

ISAM ислам ғылыми-зерттеу орталық директорының орынбасары, профессор, доктор Тунжай Башоглу кездесу барысында ISAM сайтының материалдарына тегін қол жеткізу мен 2014 жылында жарияланған ғылыми жарияланымдармен алмасу, «Islam Arastirmalari Dergisi», «Osmanli Arastirmalari» атты ғылыми журналдарда институт авторлардың, ал ISAM қызметкерлері «Әл-Фараби» журналында жариялану туралы уағдаластыққа қол жеткізілді.

2015 жылдың 8-маусымы мен 8-тамызы аралығында дінтану бөлімінің ғылыми қызметкері М.К. Бектенова Улудаг Университеті (Бурса қ., Түркия) дін тарихы мен философия кафедрасында ғылыми-зерттеу тағылымдамасынан өтті.

2015 жылдың 8-маусымы мен 8-тамызы аралығында дінтану бөлімінің ғылыми қызметкері М.К. Бектенова Улудаг Университеті (Бурса қ., Түркия) дін тарихы мен философия кафедрасында ғылыми-зерттеу тағылымдамасынан өтті.

Улудаг университеті (Uludag Universitesi) Түркия елінің алдыңғы қатарлы жоғары оқу орындарының бірі болып табылады. Университет 1970 жылы Стамбул Университетінің филиалы болған медицина факультеті негізінде қалыптасты. 1974 жылы университет құрылымында Әлеуметтік және экономикалық ғылымдар факультеті ашылды. Бүгінгі таңда бұл оқу ордасы құрамында 13 факультет, 3 жоғары мектеп, 1 косерватория, 4 институт және 18 ғылыми-зерттеу орталықтары бар, 40000-нан астам студент білім алып жүрген Түркиядағы жоғары оқу орындарының ірілерінің бірі болып саналады.

Тағылымдама барысында шетелдік кеңесші PhD докторы, дін тарихы мен мәдениет профессоры Бюлент Шенаймен кеңес алу мақсатында кездесулер өткізілді. Олардың нәтижесінде докторлық диссертацияның құрылымы, негізігі тұжырымдамалары мен методологиясы бойынша жұмыс жүргізіліп, зерттеу жұмысының тақырыбы, пәні және библиографиялық толықтырылуы жөнінде маңызды ұсыныстар мен ескертулер алынды.

Сонымен қатар докторлық диссертацияны жазуға және Институт зерттеп жүрген ««Постсекулярлы қоғамдағы ислами білім берудің үлгілері: еуразиялық және еуропалық трендтер» атты жобасына қажетті әдебиеттер мен ғылыми дереккөздерді іріктеу мақсатында Улудаг университетінің кітапхана қорын пайдаланып ауқымды жұмыс жүргізілді.

Дін факультеті қабырғасындағы кездесулердің бірінде профессор Шенайдың бастамасымен қазіргі қоғамдағы исламның орны мәселесіне арналған факультетте оқитын қазақстандық студенттердің қатысуымен кішігірім семинар-талқылау ұйымдастырылды.

9-10 қыркүйекте 2015 жылы дінтану бөлімінің меңгерушісі Б.М. Сатершинов шетелдік тағылымды Анкара қаласында (Туркияда) өтті, онда «Чубук және оның аймақтары» халықаралық симпозиум жұмысына қатысты.

9-10 қыркүйекте 2015 жылы дінтану бөлімінің меңгерушісі Б.М. Сатершинов (қазақстандық делегация құрамында, сонымен қатар, ақын, «Ан-Арыс» баспасының редакторы Қадырбек Куныпия болды) шетелдік тағылымды Анкара қаласында (Туркияда) өтті, онда «Чубук және оның аймақтары» халықаралық симпозиум жұмысына қатысты. Форумның ұйымдастырушылары Анкара қаласының Чубуктық муниципалитеті мен Баязит Йылдырым университеті. Симпозиум алдыңда Темірлан мен Баязид әскерлерінің шайқасы көрсетілген Анимациялық мұражай ашық болды.

Іс-шараға Түркия мен Әзірбайжанның, Қазақстан мен Қырғыстанның жетекші ғалымдары қатысты. Форум өз жұмысын пленарлық отырыстан бастады және екі секцияның жұмысымен жалғастырылды, олар Анадоллы мен Түркістан салондарында өткізілді.

Б.М. Сатершинов Түркістандық салонда «Еуразиялық көшпелі өркениеттің әлеуметтік-мәдениетінің қайта құрылуы» («The socio-cultural reconstruction of the history of the Eurasian nomadic civilization» «Avrasya Göçmen Uygarlık Tarihinin Sosyal Şuurun Yeniden Düzenlenmesi») атты баяндамамен сөз сөйледі. Белсенді қатысқаны үшін оған сертификат берілді. Симпозиумның жұмысы барысында түрік, әзірбайжан мен қырғыстан ғалымдарымен өзара тәжірибе алмасу болды, ғылыми байланыстар орнатылды. Анкарадағы тағылымы барысында Б.М. Сатершинов қазақ делегациясы құрамында Түркия Республикасындағы Қазақстанның Елшісі Жансейіт Түймебаевпен кездесті. Кездесу барысында екі елдің білім беру мен ғылым саласындағы өзара байланыс мәселелері талқыланды. Сонымен қатар, қазақ делегациясы Түрік мәдениетінің халықаралық ұйымына (ТюрКСОЙ) барды, онда осы ұйымның Бас директоры Қасенов Дүйсен Қарабайұлымен кездесті. Кездесу барысында болашақ ұрпаққа түрік халықтарына ортақ материалдық және рухани ескертулерді мұра етуге, сақтауға және дамытуға бағытталған өзара серіктестік мәселелері талқыланды.

2015 жылдың 25 мен 28 қазан аралығында Институттың бас ғалым хатшысы Ә.Қ. Назарбетованың қатысуымен Мәскеу қаласында Ресей Федерациясының Білім және ғылым министрлігі және «Россотрудничество» Федералды агенттігі ұйымдастырумен ТМД ғалымдарының форумы өтті.

2015 жылдың 25 мен 28 қазан аралығында Мәскеу қаласында Ресей Федерациясының Білім және ғылым министрлігі және «Россотрудничество» Федералды агенттігі ұйымдастырумен ТМД ғалымдарының форумы өтті. Форумға Ресей мен ТМД елдері ғылыми саласының 300 ден аса өкілдері жиналды.

Форумның мақсаты ғылым мен технологиялар дамуының қазіргі құралдарын паш ету және Ресей мен ТМД елдерінің жас ғалымдары тарапынан кері байланыс орнату. Форумның негізгі міндеттері – ол ақпараттық алмасу деңгейін көтеру, ресейлік және халықаралық ғылыми қауымдастықтың ішінде пәнаралық ғылыми байланыстарды орнату, жас ғалымдардың ғылыми-зерттеу іс-әрекетінің жетістіктерін ұсыну және жүзеге асыру.

Іс-шараны ұйымдастырушылар ТМД Атқарушы комитеті, Ресей Сыртқы істер министрлігі, Ғылыми ұйымдарың Федералдық агенттігі, Ресей ғылым академиясы, Сколково ашық университеті, Ресей ғылым академиясының Жас ғалымдар кеңесі, ХДРУ (РУДН), МИСИС –Ұлттық технологиялық зерттеу университеті, Мәскеу авациялық институты және Ресейдің басқа да мүдделі ЖОО, ғылыми ұйымдар мен қорлары.

Форумның бірінші күні 26 қазанда қатысушы елдердің ғылыми ұйымдарының басшылары мен беделді өкілдерінің қатысуымен пленарлы отырыс пен іргелі ғылымдардың, қолданбалы ғылымдардың, ғылыми инфрақұрылымның дамуына, ТМД елдерінде ғылымды дәріптеуге, ТМД жас ғалымдардың ынтымақтастығына арналған «дөңгелек үстелдер» өтті.

Форумның екінші күні 27 қазанда «Сколково» Инновациялық орталықтың «Гиперкуб» алаңында өтті және ғылым мен технологиялардың әр түрлі салаларындағы инновациялық жобаларға арналған болатын.

Форумның үшінші күні 28 қазанда қатысушылырға ХДРУ (РУДН), МИСИС –Ұлттық технологиялық зерттеу университеті, Мәскеу авациялық институты және басқа да ЖОО, ғылыми ұйымдардың алаңдарына қатысуға мүмкіндік берілді.

ТМД ғалымдарының Форумына ҚР БҒМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институтының бас ғалым хатшысы А.К. Назарбетова «Ғылыми инфрақұрылымдар» дөңгелек үстелінде «Қазақстандағы ғылыми зерттеулерді қаржыландырудың жаңа жүйесі туралы» тақырыбында баяндамасымен қатысты.

Сонымен қатар Форумның аясында ТМД елдерінің ғылым саласындағы өкілдерімен іскерлік байланыстар орнатылды, түрлі елдердегі ғылым жағдайы мен дамуы мәселесі бойынша пікір алмасу орын алды, сондай-ақ, жас ғылыми мамандарды дайындау мәселесі де өзекті болды.

2015 жылдың 27 қыркүйек пен 28 қараша аралығында дінтану бөлімінің ғылыми қызметкері Смағұлов М.Н. Стамбул сауда университетінің (Стамбул, Түркия) саясаттану және халықаралық қатынастар кафедрасында ғылыми тағылымдамадан өтті.

2015 жылдың 27 қыркүйек пен 28 қараша аралығында дінтану бөлімінің ғылыми қызметкері Смағұлов М.Н. Стамбул сауда университетінің (Стамбул, Түркия) саясаттану және халықаралық қатынастар кафедрасында ғылыми тағылымдамадан өтті.

Стамбул сауда университеті (Istanbul Commerce University), 2001 жылы «Стамбул сауда палатасы, білім беру және әлеуметтік даму қорымен» құрылған Түркияның бірінші коммерциялық емес жеке жоғары оқу орындарының бірі болып табылады. Университет 6 факультет, 3 ғылыми-зерттеу орталықтары, кәсіптік мектептер мен ағылшын тіліне дайындық бөлімінен тұрады. Стамбул сауда университеті ұлттық және жаһандық ауқымдағы маңызды оқу орны болып табылады. Бүгінгі күні, студенттердің саны 7000 асып 300 жуық мұғалім қызмет атқаруда.

Тағылымдама барысында шетелдік жетекші PhD докторы, халықаралық қатынастар аға оқытушысы Ахмет Юклеин мырзамен кездесулер мен консультациялар өткізілді. Консультацияларда диссертацияның құрылымы, әдіснамасы мен зерттеулер туралы жұмыс жүргізілді, тақырып бойынша, пәндік және библиографиялық зерттеу компоненті туралы бірқатар ұсыныстар мен ескертулер алынды.

Сондай-ақ, институттың «Постсекулярлы қоғамдағы ислами білім берудің үлгілері: еуразиялық және еуропалық трендтер» атты ғылыми-зерттеу жобасын жасау әрі докторлық диссертацияны жазу үшін тиісті әдебиеттер мен дерек көздерін жинау мақсатында Ислам зерттеу орталығының (ISAM) кітапханасында бірқатар жұмыс атқарылды.

3-4 желтоқсанда Түркияның Стамбул қаласында (Арель университеті) «Түркі тілді елдердің тарихы, қоғамы мен құндылықтары» атты VI Түркі әлемі әлеуметтанушылары қауымдастығының халықаралық конгресі өкізілді. Оған Әзірбайжан, Қазақстан, Қырғызстан мен Түркия елдерінің көрнекті қоғам қайраткерлері мен ғалымдары қатысты.

3-4 желтоқсанда Түркияның Стамбул қаласында (Арель университеті) «Түркі тілді елдердің тарихы, қоғамы мен құндылықтары» атты VI Түркі әлемі әлеуметтанушылары қауымдастығыны ң халықаралық конгресі өкізілді. Оған Әзірбайжан, Қазақстан, Қырғызстан мен Түркия елдерінің көрнекті қоғам қайраткерлері мен ғалымдары қатысты.

Конгрестің мақсаты әлеуметтанудың өзекті мәселелері саласында біліммен және тәжірибемен алмасу мақсатында әріптестікті нығайта түсу болды.

VI Түркі әлемі әлеуметтанушылары қауымдастығының халықаралық конгресі Ұйымдастырушылық комитетінің төрайымы доктор Зейнеп Қарахан Услу құттықтау сөзін айтып, қазіргі әлемдегі әлеуметтанудың басым бағыттарын көрсетіп кетті. Қазақстандық әлеуметтанушыларының атынан Қазақстан әлеуметтанушылары қауымдастығының вице президенті, ҚР ҰҒА коресспондент мүшесі, әлеуметтану ғылымдарының докторы, профессор Сейдуманов Серік Тұрарұлы құттықтау сөзін сөйледі.

Қазақстандық әлеуметтанушылар келесідегідей пленарлық баяндамаларын ұсынды:

Шәукенова З.К., әлеуметану ғылымдарының докторы, профессор, Назарбетова Ә.Қ., PhD-докторант «Ортақ медиа кеңістік түркі тілді елдердің құндылықтарын нығайтудың кепілі».

Забирова А.Т., әлеуметану ғылымдарының докторы, профессор «Түркі тілді елдердегі дін: сенім мен әдет аралығында».

Жаманбалаева Ш.Е., әлеуметану ғылымдарының докторы, профессор «Қазіргі университеттердің әлеуметтік жауапкершілігі».

Коновалов С.А., әлеуметану ғылымдарының докторы, доцент «Welfare State туралы дискурс: түркі әлеуметтануы үшін бағдар».

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің PhD докторанттары Биекенова Н.Ж. және Кокушева А.А. секциялардың біреуінде «Қазіргі жастардың құндылықтары: мәселелері мен келешегі» атты баяндамаларын ұсынды.

Баяндамалардың тезистері Конгрестің бағдарламасына басылып шығарылды.

Конгресті қорытындылай отырып, келесі Конгрестерді 2016 жылы Әзірбайжанда, 2017 жылы Қазақстанда өткізу туралы шешім қабылданды. Қазақстан әлеуметтанушылары қауымдастығының вице-президенті Сейдуманов С.Т. Түркі әлеуметтанулық ассоциацияны құру туралы ұсынысын білдірді.

Екі күн жалғасқан VI Түркі әлемі әлеуметтанушылары қауымдастығының халықаралық конгресі жұмысының нәтижесі ретінде қатысушыларға сертификат берілді.

Конгрестің шеңберінде өткізілген жұмыс кездесуі барысында «Қазақстандық философиялық конгресс» ҚҰ президенті, ҚР ҰҒА кореспондент мүшесі, әлеуметтану ғылымдарының докторы, профессор З.К. Шәукенова Әзірбайжан ҰҒА кореспондент мүшесі, философия ғылымдарының докторы, профессор С.С. Халиловпен кездесіп, Шығыс-Батыс зерттеу орталығымен (Әзірбайжан) әріптестік қатынастар орнату туралы хаттамаға қол қойды.