2022 жылғы 15 желтоқсан күні Алматыда "Желтоқсан-86: тарихи сабақтар және жоғары саяси жауапкершілік мәдениетін қалыптастыру мәселелері" тақырыбында ғылыми-практикалық конференция өтті. Оны ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институтының Философия Орталығы Алматы қаласының әкімдігімен бірлесіп ұйымдастырды.

Конференцияға қатысушылар: белгілі қазақстандық ғалымдар мен сарапшылар, Мемлекет және қоғам қайраткерлері шынайы демократиялық әділетті мемлекет құру үдерістерін теориялық тұрғыдан түсінудің және қоғамдық санадағы жапсампаздық трендтердің идеалдарын қалыптастырудың өзекті мәселелерін жан-жақты талқылады.

      Отырыс басталар алдында ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институтының Бас директоры Серік Тұрарұлы Сейдуманов ғылыми-практикалық конференцияға қатысушылар алдында сөз сөйлеп, аталған ғылыми форумға қатысушылар арасында нәтижелі пікір алмасу Республика Президенті Қ. К. Тоқаевтың алдағы жеті жылдық кезеңге арналған Қазақстанның саяси тұғырнамасын іске асыру жөніндегі ғылыми-практикалық шаралар шеңберінде біздің әріптестеріміздің өзара іс-қимыл жоспарларының мазмұнын айқындайтынын атап өтті.

"Тарих бізге - отандық сарапшылар мен ғалымдарға қоғамды трансформациялау және Қазақстанды шынайы демократиялық институттары бар дамыған елге айналдыру бойынша жауапты жұмысқа кірісу мақсатында өз күштерін біріктіру үшін өте нәзік мүмкіндік береді. Ғылыми-сараптамалық қоғамдастық өкілдерінің осы конференцияға қатысудың ұжымдық шығармашылық процесін байыту қабілетіне сенімімді білдіремін, оның нәтижесі "әртүрліліктегі бірлік" формуласында көрсетілген халқымыздың тарихи активін жүйелі түрде нығайтуға мүмкіндік беретін тезистер болады", - деп атап өтті С. Т. Сейдуманов өз сөзінде.

Осыдан кейін Алматы қаласы Қоғамдық даму басқармасы басшысының міндетін атқарушы Айдар Рахымжанұлы Есенбеков конференцияға қатысушыларды 1986 жылғы желтоқсанда болған тарихи оқиғаларға қатысушылардың әлеуметтік-экономикалық және құқықтық мәселелерін жүйелі шешу жөніндегі қалалық билік пен қоғамдық бірлестіктер басшылығының практикалық шаралары мен алдағы жоспарлары туралы таныстырды.

Конференцияға қатысушылардың одан әрі сөйлеген сөздері мазмұнды талдаумен, ғылыми негіздемелермен және егжей-тегжейлі зерттеуді дәйекті ұйымдастыруға және жаңа құжатталған фактілерді іздеуге қатысты ұсыныстармен толықтырылды. Мамандардың отандық және шетелдік мұрағат көздеріне қол жеткізу мәселелері қозғалды. Жекелеген пікірлер мен бағалар айтылып, мемлекеттік және қоғамдық органдарға ұсынымдар ұсынылды.

      Ғылыми-практикалық конференция барысында мынандай баяндамалар мен пікірлер тыңдалды:

Борбасов Сайын Молдағалиұлы, тарих ғылымдарының докторы, профессор, Ш. Уәлиханов атындағы тарих және этнология институтының бас ғылыми қызметкері - "Желтоқсан көтерілісі-Тәуелсіздік хабаршысы";

Рақымбаев Еркінбек Нұридинұлы, Д. Қонаев атындағы Еуразия заң академиясының профессоры, заң ғылымдарының докторы "Саяси қуғын-сүргін құрбандарын оңалту: азаматтардың заңды құқықтары мен бостандықтарын қорғау";

Саркенова Клара Айтқалиқызы, "Қазақ энциклопедиясы" ЖШС редакторы, "Желтоқсан көтерілісі-мемлекеттік жастардың ұлы оқиғасы";

Әміребаев Айдар Молдашұлы, ҚР ҒЖБМ ҒК ФСДИ Саяси зерттеулер орталығының директоры, философия ғылымдарының кандидаты, "Желтоқсан қозғалысының Алашпен және әділ Қазақстанмен үйлесімділігі";

Қуанбаев Нұрлыбек Шамшатұлы, "Желтоқсан қоғамы" қоғамдық бірлестігінің төрағасы;

Гүлбахрам Жүніс, "Желтоқсан-86" қоғамдық ұйымының төрағасы;

      Сатершинов Бақытжан Меңлібекұлы, философия ғылымдарының докторы, ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институтының бас ғылыми қызметкері, "Елдегі саяси қуғын-сүргін құрбандарын оңалту мәселесі";

Нұрмұратов Серік Есентайұлы, философия ғылымдарының докторы, профессор, ҚР ҒЖБМ ҒК ФСДИ Философия орталығының директоры, "Желтоқсан қозғалысының бастауларына философиялық көзқарас".

Екі сағаттық отырыс барысында "Желтоқсан-86: тарихи сабақтар және жоғары саяси жауапкершілік мәдениетін қалыптастыру мәселелері" атты ғылыми-тәжірибелік конференцияға қатысушылар қазіргі жағдайда Қазақстан өмірдің барлық салаларында түбегейлі өзгерістер әкелетін мүлдем жаңа дәуірге кіретінін атап өтті.

Әділетті Қазақстанның негіздерін қалыптастыру тек Қазақстанды ғана емес, бүкіл посткеңестік кеңістікті егемендендіру процесінің негізін қалаған сол кездегі оқиғаларды объективті, әділ бағалауды талап етеді. Осы тұрғыдан алғанда, біз өз құндылықтарымызды нығайту, болашақтың нақты бейнесін қалыптастыру мақсатында осы маңызды оқиғадан тарихи сабақ алуымыз керек.

Еліміздің үйлесімді әлеуметтік дамуының басты қағидаты - "әртүрліліктегі бірлік" мызғымас күйінде қалып отыр. Этносаралық қатынастардың орнықты және үйлесімді дамуы әрқашан әділетті Қазақстанның мемлекеттік саясатының іргетасының бірі және негізі болады. Біздің азаматтарымыз үшін патриотизм, келісім, толеранттылық - бұл мәдениеттер мен тілдердің өзара енуіне байланысты өмірдің өзі, және шындық.

Қазақстан әртүрлі этностар мен әлеуметтік топтар арасындағы қарқынды және терең мәдени-құндылық байланыстарының кеңістігі болып табылады, ол сонымен бірге біртұтас мемлекет - жаңа тәуелсіз мемлекет ұлтын құруға ұмтылады. Осы ғылыми-практикалық конференция жоғары саяси жауапкершілік мәдениетін қалыптастыру мәселелерін қарастыратын өзекті диалог алаңдарының бірі. Гуманитарлық ғалымдардың, ең алдымен философтардың, тарихшылардың және саяси талдаушылардың пікір алмасуы, біздің көзқарасымыз бойынша, әділетті Қазақстан құру жолында қазақстандық қоғамды үйлестірудің перспективалары мен модельдерін кеңінен қоғамдық сараптамалық талқылау үшін дүниетанымдық және әдіснамалық негіз болып табылады.

Көпэтносты Қазақстанның тұтас мәдениеті барлығымен ортақ құндылықтар Қазақстан Республикасының ұлттық мүдделерін айқындау мен көрсетудің аса маңызды іргетасы болуға тиіс, соның арқасында біздің еліміз әлемдегі егеменді және өркениетті мемлекет ретінде ғана қалыптасып, әлемнің түрлі елдері мен халықтарының бүгінгі таңда жанжалдасып отырған мәдени және құндылық сұраныстарын үйлестіру процесіне өз үлесін қосуы тиіс. Тек бірлікке ұмтылған қазақстандық қоғам ғана қазіргі заманның өсіп келе жатқан қатерлері мен сын-тегеуріндеріне барабар ден қоя алады.

Конференция барысында конференцияның басқа қатысушыларынан келіп түскен кейбір сұрақтарға жауаптар мен эмоциялық репликалар айтылды.

Отырыс қорытындысы бойынша конференцияға қатысушылар жалпы қорытындыға келіп, ғылыми-практикалық ұсынымдарды бекітті:

1. "Желтоқсан-86" Тарихи фактісінің ерекшеліктерін ғылыми зерттеу әділетті Қазақстан идеологиясын құру бағдарламасын іске асырудың органикалық бөлігі және практикалық нәтижелерінің бірі болуға тиіс. Осы тарихи құбылыстың күрделілігі мен көп қырлылығын және әділ Қазақстан жағдайында жаңа шындықты жобалау міндетін ескере отырып, ғалымдардың ғылыми әлеуетін "Желтоқсан-86" объективті және сыни тұрғыдан түсіну үшін пайдалану қажет. Қазіргі кезеңде елдің мәдени-құндылық дамуының қазіргі қарама-қайшылықтары мен "проблемалық аймақтарының" барлық алуан түрлілігін ашып, оларды оңтайлы шешудің жолдарын табу.

2. Осы тарихи фактіні қарапайым тұжырымдау мен экспликациялаудан қазақстандық қоғамның дүниетанымын қалыптастыратын, бір жағынан біздің мәдениетіміздің дәстүрлі құндылық негіздеріне сүйенетін, екінші жағынан болашаққа сындарлы серпін беретін неғұрлым егжей-тегжейлі мазмұнды бағалауға көшу қажет.

3. "Ғылым Ордасы" базасында қазақтар мен қазақстандықтардың саяси және рухани әлемін зерделеу бойынша гуманитарлық бейіндегі институттардың жас ғалымдарының ұлттық бірегейлікті қалыптастыру тұрғысынан осы кезеңге дейінгі тұрақты жұмыс істейтін пәнаралық семинарын ұйымдастырған жөн.

4. "Желтоқсан-86" - қозғалысына арналған ғылыми, ғылыми-танымал, ағартушылық және білім беру бағдарламаларын, әртүрлі деңгейдегі мақалалар мен кітаптарды басып шығарудың басты мақсаты халқымыздың осы саяси ерік-жігерін ғылыми объективті түсіндіру және оның ұлттық тарихымыздың бірқатар маңызды кезеңдік оқиғаларымен, мысалы, "Алаш" бірінші Республикасын қалыптастыру сияқты тарихи сабақтастығы болуы тиіс 1991 жылы қазіргі ұлттық тәуелсіздікті қалпына келтіру және әділетті Қазақстан бағытындағы кең қоғамдық қозғалыс.

5. Алматы қаласы әкімдігінің қолдауымен "халық үніне құлақ асатын мемлекет" тұжырымдамасы шеңберінде азаматтық қоғам мен биліктің мәдени-құндылық диалогының өзекті мәселелері бойынша тұрақты жұмыс істейтін пікірталас және ғылыми-сараптамалық алаң құру ҚР ҒЖБМ ҒК гуманитарлық институттарының базасында үлкен маңызға ие. Дәл осындай бастамалар арқылы ғалымдар елдің прогрессивті қоғамдық сананы қалыптастыруға өз үлестерін қоса алады.

6. Бұл резонанстық тақырып, басқалар сияқты, ғылыми зерттеудің ғана емес, сонымен қатар елдегі этносаралық келісім мен бейбітшілік идеялары, әртүрлі ұрпақ өкілдерінің, әртүрлі кәсіптер мен әлеуметтік жағдайдағы адамдардың үндестігі мен ынтымақтастығы контекстінде қазақстандықтардың жаңа ұрпақтарын тәрбиелеудің объектісіне айналуы мүмкін, олар халықтар арасындағы патриотизм мен өзара түсіністік құндылықтарымен біріктіріледі.

ФСДИ ақпараттық-ұйымдастыру жұмысы орталығы