Руководитель проекта: Сатершинов Б.М.

Актуальность проектазаключается тем, что безусловно доминирующим трендом переформатирования сферы социальной самоидентификации основных страт современного казахстанского социума должна быть модернизация общественного сознания. Модернизация призвана освободить национальный менталитет от рудиментов отживших свой век поведенческих установок, от архаических представлений о взаимоотношении человека, общества и государства.

Цель проекта – теоретическое и историко-религиоведческое исследование традиций и инноваций в контексте духовного возрождения информирования казахстанской интеллектуальной нации.

Ожидаемые результаты на 2021 год:

1. Разработка теоретико-методологической базы исследования.

2. Разработка концептуально-категориального аппарата исследования соотношения традиций и инноваций в казахстанских условиях.

3. Сопоставительный анализ канонических положений и исторических новшеств в религиозных традициях авраамических религий.

4. Научный, философский и теологический анализ традиций и инноваций на примере христианской цивилизации.

Достигнутые результаты за 2021 год:

- разработана теоретико-методологическая база исследования;

- систематизированы философские, культурологические и теологические основы анализа традиций и инноваций;

- анализированы концепций, существующие в научном обороте исследующих соотношение традиции и инновации начиная с античности и просвещения кончая эпохой постмодерна;

- акцентировано внимание на необходимости модернизации традиционного контента культуры с учетом опыта не только западного образца, но и прежде всего идеи представителей современного мусульманского обновленческого движения;

- разработана концептуальная научная парадигма взаимодействия традиций и инноваций;

- проведен анализ актуальной проблемы трансляции религиозной традиции и ее роли в формирование духовных оснований трансформационных проектов современного казахстанского общества;

- выявлена сущность традиции как важнейшего элемента социального и культурного наследия и ее значение для формирование современного духовного пласта культуры, прослежены процессы форматирования и интерпретации традиции в современных условиях;

- раскрыты особенности религиозной традиции казахского народа как способствующие формированию открытого, толерантного мировоззрения, способного к приятию инокультурных ценностей, так и приводящие к проблеме некритического восприятия и усвоения религиозных верований, имеющих идейную базу не релевантную базовым мировоззренческим установкам. Обосновываются варианты дальнейшего развития религиозной традиции как интегрального фактора духовного развития;

- на основе сравнительного анализа выявлены общее и особенное в религиозном сознании и ритуальной практике иудаизма, христианства и мусульманства;

- научно описаны реформационные и контрреформационные явления в результате анализа христианской теологии и истории. В любом случае и в любой среде мы должны сохранять нашу традиционную культуру, унаследовать ее и культивировать, внедряя инновации на плодородной почве Казахстана. Если мы посмотрим на путь человеческой цивилизации, то различные религии и национальные культуры, составляющие ее мозаику, взаимодействуя, прошли через старое и новое, традиции и современность, консерватизм и модернизм.

Члены исследовательской группы

Список публикаций

2021 

1.        Satershinov В., Khumarkhan Zh. The concept of Sharian in Al-Farabi’s philosophy / Концепция шариат в философии аль-Фараби // Вестник КазНУ. Серия Религиоведение, 2021, №1. - Р. 11-18. (IF0.014)

2.        Ғабитов Т. Сатершинов Б. Қазақтану: Тарих философиясы. Монография / Алматы: ТОО Лантар Трейд, 2021 – 300 б.          

3.        Сырымбетұлы Б., Сатершинов Б. Саяси және құқықтық ілімдер тарихы (Ежелгі заман, орта ғасырлар және жаңа заман): Оқулық. - Алматы, ЖШС «Лантар Трейд», 2021. – 487 бет.  

4.        Жүсіпбек Ғ. Liberalism and Islam in Central Asia // ROUTLEDGE HANDBOOK OF CONTEMPORARY CENTRAL ASIA. Edited by Rico Isaacs and Erica Marat. Routledge, 2021. – P. 437-450.        

5.        Коянбаева Г.Р., Заурбекова Л.Р. Религиозная традиция в национально-культурном пространстве Казахстана // Вестник КазНУ, серия религиоведение. 2021. - No2 (26). – С. 12-20                (IF0.014)

6.        Коянбаева Г.Р., Заурбекова Л.Р. Традиции как ресурс формирования казахской идентичности в современном социуме // Материалы международной научно-практической конференция Независимый Казахстан: история и современность. Нур-Султан, 14 мая 2021 года. - C. 122-129.

7.        Тоқтарбекова Л.Н. Кейбір ислам қоғамындағы діни-мәдени реформалар // «SCIENCE AND EDUCATION IN THE MODERN WORLD: CHALLENGES OF THE XXI CENTURY» материалы IX Международной науч-прак. конф. (ПОЛИТОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ / сост.: Е. Ешім, Е. Абиев – Нур-Султан, 2021 – C. 32-34.

8.        Шағырбай А.Д. Қазақтың діни ағартушыларының дәстүр мен жаңашылдыққа қатысты тұжырымдары // «SCIENCE AND EDUCATION IN THE MODERN WORLD: CHALLENGES OF THE XXI CENTURY» материалы IX Международной науч-прак. конф. (ФИЛОСОФСКИЕ НАУКИ / сост.: Е. Ешім, Е. Абиев – Нур-Султан, 2021 – C. 22-25.

9.        Калдыбеков Н.С. Мұхаммед Жабиридің «араб ақылы» теориясы // «SCIENCE AND EDUCATION IN THE MODERN WORLD: CHALLENGES OF THE XXI CENTURY» материалы IX Международной науч-прак. конф. (ФИЛОСОФСКИЕ НАУКИ / сост.: Е. Ешім, Е. Абиев – Нур-Султан, 2021 – C. 15-18.       

10.    Жусипбек Г. Архаичные и современные ценности в Казахстане: чем чреват их конфликт? / QMonitor газеті. 22 апрель, 2021 г.

Научные результаты исследования за 2021-2023 годы:

- выстроена концептуальная научная парадигма взаимодействия традиций и инноваций на основе теософского (междисциплинарного) анализа ключевых понятий;

- на основе сравнительного анализа выявлены общее и особенное в религиозном сознании и ритуальной практике иудаизма, христианства и мусульманства на фоне реформационного и контрреформационного явлений в истории религиии;

- выявлена рациональная составляющая в теологических диспутах между богословских школ ахл ал-хадис и ахли-рай по теме акл и накл, в ходе взаимодействия местной тюркской традиции и ханафитско-матуридитского мазхаба суннитского толка ислама;

- раскрывается сущность религиозных предписаний шариата в отношении тем бидга, тагут, куфр, харам, ширк и доказывается несоответствие с ним фетв современных такфиристов;

- показаны традиционалистские и новаторские тренды суфийских тарикатов «йасауийа» и «накшбандийа» в казахской степи, а также проанализированы реформаторские и модернизационные явления и движения в мусульманском Востоке;

- анализируются и оцениваются идеи джадидизма, распространенные среди населения Крыма и Кавказа, Поволжья и Урала, Центральной Азии и Казахстана, а также выявлены традиционалистские и обновленческие тренды, их перспективы и последствия в условиях модернизации общественного сознания в Казахстане.

Публикации за 2022 год

Отечественные публикации

1           Сатершинов Б., Купешов Қ. Ислам философиясындағы модернистік идеялар // Современная исламская философия как новое гуманитарное знание: проблемы, тренды, перспективы: сборник материалов Международного круглого стола. (Қазіргі ислам философиясы жаңа гуманитарлық білім ретінде: мәселелері, трендтері, болашағы: халықаралық дөңгелек үстел материалдар жинағы. – Collection of materials international round table on the topic: Modern Islamic Philosophy as a New Humanitarian Knowledge: Problems, Trends, Prospects). - Алматы: ИФПР КН МНВО РК, 2022. - 166-175 сс.

2           Сатершинов Б.М. Қазақ тарихын зерттеудегі шежірелік дәстүр // Дүниетанымдық парадигма негізіндегі қазақ халқының философиялық және поэтикалық мұраларының мәні: республикалық дөңгелек үстел материалдар жинағы. – Сборник материалов республиканского круглого стола: Значение философского и поэтического наследия казахского народа на основе мировоззренческой парадигмы. - Алматы: ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2022. - 117-126 бб.

3           Сатершинов Б.М., Калдыбеков Н.С. Жаңа және қазіргі заман ғылымындағы жаратылыстық және гуманитарлық танымдардың ұқсастықтары мен айырмашылықтары // «Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы пәндерді оқытудың әдістерін дамыту мәселелері» атты республикалық ғылыми-практикалық конференция материалдары. - Алматы: Қазақ университеті, 2022. - 16-21 бб.

4           Калдыбеков Н.С. «Араб ақылы» теориясының дәстүр мен жаңашылдық байланысындағы орны // Дүниетанымдық парадигма негізіндегі қазақ халқының философиялық және поэтикалық мұраларының мәні: республикалық дөңгелек үстел материалдар жинағы. - Алматы: ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2022. - 295-300 бб.

5           Тасболат А., Қалдыбеков Н., Жүзей М. Мұхаммед Иқбал және Исламдағы эпистемологияны қайта құру // Адам әлемі. - 2022. - №3 (93). - Б. 177-185.

6           Тоқтарбекова Л.Н., Сейтахметова Н.Л., Бидахметова Ш.Б. Христиан және Ислам мәдениеттеріндегі дәстүр: салыстырмалы талдау // әл-Фараби. - 2022. - №2 (78). - Б. 167-182.

7           Тоқтарбекова Л.Н., Сейтахметова Н.Л. Дәстүр мен жаңашылдық // «Глобальная наука и инновация 2022: центральная азия». - 2022. - 2 (16). - 18-21. (РИНЦ)

8           Сатершинов Б.М., Тоқтарбекова Л.Н. Ислам әлеміндегі дәстүр мен жаңашылдық үйлесімі мәселесі: Қазақстан мен Малайзия тәжірибелерін салыстырмалы талдау // Дәстүр мен жаңашылдықтың діни қырлары әлемдік және қазақстандық болмыс аясында: республикалық ғылыми конференция материалдарының жинағы. - Алматы: ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2022. - 29-44 бб.

9           Коянбаева Г.Р. Религиозная традиция в контексте воук-культуры // Религиозные аспекты традиций и инноваций в контексте мировых и казахстанских реалий: сборник материалов республиканской научной конференции. - Алматы: ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2022. - 112-118 сс.

10       Zhussipbek G. Attempt to inclusively interpret Islamic theology and tradition based on the rationalistic Maturidite approach adopted by Musa Jarullah Bigiev // Дәстүр мен жаңашылдықтың діни қырлары әлемдік және қазақстандық болмыс аясында: республикалық ғылыми конференция материалдарының жинағы. - Алматы: ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2022. - 119-133 бб.

11       Бағашаров Қ. Ислам дереккөздері ретінде Құран мен хадистердегі ғұрыптың орны // Дәстүр мен жаңашылдықтың діни қырлары әлемдік және қазақстандық болмыс аясында: республикалық ғылыми конференция материалдарының жинағы. - Алматы: ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2022. - 134-141 бб.

12       Қалдыбеков Н.С. Мұхаммед Иқбалдағы ижтиһад түсінігі // Дәстүр мен жаңашылдықтың діни қырлары әлемдік және қазақстандық болмыс аясында: республикалық ғылыми конференция материалдарының жинағы. - Алматы: ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2022. - 212-218 бб.

13       Жүзей М. Ислам діні және дәстүрлі рухани құндылықтар // Дәстүр мен жаңашылдықтың діни қырлары әлемдік және қазақстандық болмыс аясында: республикалық ғылыми конференция материалдарының жинағы. - Алматы: ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2022. - 234-251 бб.

14       Тасболат А. Мұхаммед Әбид Жәбири: Қазіргі ислам ақыл-ойындағы саяси билік жайлы дәстүрлі нарративтің деконструкциясы // Дәстүр мен жаңашылдықтың діни қырлары әлемдік және қазақстандық болмыс аясында: республикалық ғылыми конференция материалдарының жинағы. - Алматы: ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2022. - 322-328 бб.

2023 год

Коллективная монография

Қазақстандағы дәстүр мен жаңашылдықтың діни қырлары. Ұжымдық монография. - Алматы: ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2023. - 300 б.

Зарубежная публикация

Zhussipbek G., Tassbolat A. Interdisciplinary approach to overcoming the persistence of conservative Islamic interpretations // Open Theology. – 2023. (баспаға дайындалу үстінде) (квартиль – Q1, процентиль - 84%.)

Отчечественные публикации

1           Сатершинов Б., Купешов Қ. Тарихи уақыттың теологиялық астарлары // «Философия: ғылым және өмірлік миссия» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдарының жинағы. - Алматы: Қазақ университеті, 2023. - 221-226 бб.

2           Сатершинов Б. Тарихи өзіндік сана және руханилық // Түркі әлеміндегі қазақ мәдениеті мен философиясы. Философия ғылымының докторы, профессор Ғабитов Тұрсын Хафизұлының 75 жылдығына арналған халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдарының жинағы. - Алматы: Қазақ университеті, 2023. - 96-100 бб.

3           Сатершинов Б. Жүзей М. Христиандықтың тарихы мен теологиясы аясындағы жаңашыл реформациялық және ескішіл контрреформациялық құбылыстар // Қазақстандағы дәстүр мен жаңашылдықтың діни қырлары. Ұжымдық монография. - Алматы: ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2023. - 104-130 бб.

4           Сатершинов Б.М., Әбдіраманова А., Бидахметова Ш. Мұсылман әлеміндегі реформаторлық дискурстың теологиялық мәселелері: фундаментализм мен дәстүршілдіктегі иджтихад және тақлид // Адам әлемі. - 2023. - №1 (95). - 156-164 бб.

5           Тоқтарбекова Л.Н. Ислам дәстүрі және қазіргі қоғам // Трансформация кезеңіндегі қазақстандық қоғам дамуының гуманитарлық аспектілері // Халықаралық ғылыми–тәжірибелік конференцияның материалдары. - Қызылорда, Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университеті, 2023. - Б. 332-335.

6           Сейтахметова Н.Л., Тұрғанбаева Ж.Ж., Тоқтарбекова Л.Н. Исламтану біліміндегі дәстүр мен жаңашылдық диалогы // Қазақстандағы дәстүр мен жаңашылдықтың діни қырлары. Ұжымдық монография. - Алматы: ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2023. - Б. 8-50.

7           Сейтахметова Н.Л., Тоқтарбекова Л.Н. Ыбыраһимдік діни дәстүрлердегі канондық қағидалар мен тарихи жаңашылдық // Қазақстандағы дәстүр мен жаңашылдықтың діни қырлары. Ұжымдық монография. - Алматы: ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2023. - Б. 80-103.

8           Коянбаева Г.Р. Трансформация религиозной традиции в мировом и национально-культурном пространстве // Қазақстандағы дәстүр мен жаңашылдықтың діни қырлары. Ұжымдық монография. - Алматы: ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2023. - Б. 51-79.

9           Бағашаров Қ.С. Шариғаттағы бидғат, күпір, тағұт, харам, ширк қатысты діни үкімдер және қазіргі тәкфіршілердің пәтуәсі // Қазақстандағы дәстүр мен жаңашылдықтың діни қырлары. Ұжымдық монография. - Алматы: ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2023. - Б. 131-170.

10       Қалдыбеков Н.С. Теологиялық диспуттардағы иджтихад пен тәждид тақырыптары // Қазақстандағы дәстүр мен жаңашылдықтың діни қырлары. Ұжымдық монография. - Алматы: ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2023. - Б. 51-79.

11       Шағырбай А.Д. Қазақ даласындағы сопылық тариқаттардағы дәстүр мен жаңашылдық үрдістері // Қазақстандағы дәстүр мен жаңашылдықтың діни қырлары. Ұжымдық монография. - Алматы: ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2023. - Б. 198-206.

12       Тасболат А. Ислам модернизмінің тарихи және эпистемологиялық-парадигмалық мәні // Қазақстандағы дәстүр мен жаңашылдықтың діни қырлары. Ұжымдық монография. - Алматы: ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2023. - Б. 207-240.

13       Купешов Қ.Ө. Ресей империясының мұсылман аймақтарындағы жәдидшілдіктің теологиялық мәні мен жаңашылдық // Қазақстандағы дәстүр мен жаңашылдықтың діни қырлары. Ұжымдық монография. - Алматы: ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2023. - Б. 241-269.

14       Жүсіпбек Ғ.Ө. Қазақстанда салт-дәстүрлер мен дәстүрлі діннің қайта жаңғыруы және плюралистік қоғам қалыптастырудың кейбір өзекті мәселелері // Қазақстандағы дәстүр мен жаңашылдықтың діни қырлары. Ұжымдық монография. - Алматы: ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2023. - Б. 270-277.

15       Жүсіпбек Ғ.Ө.Діни дәстүр және прогресшіл ислам: «әл-кәрәмия әл-инсанийа» тұжырымдамасы // Қазақстандағы дәстүр мен жаңашылдықтың діни қырлары. Ұжымдық монография. - Алматы: ҚР ҒЖБМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2023. - Б. 278-295.